De barometer

In het centrum van Eindhoven staat een wolkenkrabber die in Amerika een mistjeuker zou heten. Toch is deze architectonische fallus een van de weinige gebouwen in de regio waarop de Barometerproef kan worden losgelaten, die in natuurkundekringen legendarisch is. Aanleiding voor de legende is het meningsverschil dat een apocriefe student erover kreeg met zijn professor. De student kreeg de vraag voorgelegd hoe hij met behulp van een barometer de hoogte zou vaststellen van een hoog gebouw. "Neem een lang touw", schreef de student, "bindt de barometer eraan vast, ga naar het dak, laat het touw zakken tot de barometer de grond raakt. Meet vervolgens de lengte van het touw: die komt overeen met de hoogte van het gebouw." Neen, neen, wierp zijn hoogleraar tegen. Dat is toch zeker geen natuurkunde? "Maar 't klopt toch zeker? Ik weet er zo trouwens nog wel een paar", antwoorde de student. "Een paar nog wel", sneerde de professor. "Noem er nog eens eentje dan?" De student aarzelde geen moment: "Neem de barometer en een stopwatch mee naar het dak, laat de barometer vallen en meet met de stopwatch hoe lang het duurt eer hij de grond raakt. De formule S=½at² - Waarbij 't' de opgenomen tijd is en 'a' de valversnelling - vertelt hoe hoog het gebouw is." Dat leek al meer op natuurkunde, maar was niet het antwoord dat de professor wilde horen. Intussen was die wel nieuwsgierig geworden. "Noem er nog eens een", daagde hij de jongeman uit. "Simpel", zei die. "Je neemt de barometer mee naar buiten op een zonnige dag. Je houdt hem loodrecht met één uiteinde op de grond en meet de lengte van zijn schaduw en van de barometer zelf. Vervolgens meet je de lengte van de schaduw van het gebouw. Die moet zich ten opzichte van het gebouw net zo verhouden als de lengte van de schaduw van de barometer ten opzichte van de lengte van de barometer zelf. Quod erat demonstrandum. "Nog meer?", vroeg de professor, inmiddels de wanhoop nabij. "Zeker", luidde het antwoord. "Je hebt natuurlijk de standaardmethode. Je neemt de barometer mee het trappenhuis in en terwijl je de trappen beklimt, markeer je steeds de lengte van de barometer op de muur. Eenmaal bovengekomen heb je dan de hoogte van het gebouw in eenheden van één barometer." "Of je kunt de barometer aan een touwtje binden en gebruiken als het uiteinde van een slinger. De slingertijd is een maat voor de zwaartekrachtversnelling, die afneemt naarmate je je verder van het middelpunt van de aarde verwijdert. Aan het verschil in slingertijd op de grond en op het dak van het gebouw kun je dus de hoogte van het gebouw aflezen." De professor begroef het hoofd in de handen en verzuchtte: "Wat denk je dat de beste manier is?" "Dat ligt voor de hand", antwoorde de student opgewekt. "Je neemt de barometer, klopt op de deur van de conciërge van het gebouw en zegt: 'Meneer de conciërge, ik heb hier een prachtige splinternieuwe barometer. Die is voor u, als u mij kunt vertellen hoe hoog dit gebouw precies is."
De professor, die alleen maar had willen horen dat de luchtdruk afneemt met de hoogte en dat die afname, en daarmee de hoogte, kan worden gemeten met een barometer, heeft inmiddels naar verluidt ontslag genomen. Hij is conciërge geworden in een hoog gebouw en verzamelt barometers.

Terug

 

Rutger Janssen, www.RJWEB.nl ©, 4 juni 2001